Η ονομασία του ιστολογίου είναι ο τίτλος του βιβλίου του Βασίλη Σαμαρά "1917-1953, Η ιστορία διδάσκει και εμπνέει"

Κυριακή 28 Μαΐου 2017

Άρης Βελουχιώτης. Μια ξεχωριστή μορφή του εθνικο-λαϊκού απελευθερωτικού αγώνα

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 298, στις 24/6/1995

Πενήντα χρόνια από τη νίκη των λαών κατά του ναζιφασισμού και μ’ αφορμή αυτή την επέτειο ανασκαλεύονται ζητήματα σχετικά με τις πτυχές και τις φυσιογνωμίες αυτού του αγώνα.

Τις μέρες του Ιούνη διοργανώθηκαν εκδηλώσεις στη μνήμη του πρωτοκαπετάνιου Άρη Βελουχιώτη που έτσι άδοξα πριν 50 χρόνια και συγκεκριμένα στις 16/6/45, μαζί με το πρωτοπαλίκαρό του Τζαβέλα, μπροστά στα αδιέξοδα στα οποία είχε οδηγηθεί ο απελευθερωτικός αγώνας του λαού, προτίμησαν να δώσουν τέλος στη ζωή τους, θεωρώντας ότι πλησίαζε το τέλος τους από τα βόλια του εχθρού. Αυτή τουλάχιστον η εκδοχή του χαμού του είναι η επικρατέστερη.



Γύρω από τη φυσιογνωμία, την πορεία, το χαρακτήρα, την πλούσια πολιτική-επαναστατική δραστηριότητα του Άρη πολλά έχουν ήδη γραφτεί και θα συνεχίσουν να γράφονται, ενόσω οι στόχοι του μεγάλου ξεσηκωμού, της αντιστασιακής εποποιίας και της εμφύλιας αναμέτρησης παραμένουν επίκαιροι και ανεκπλήρωτοι.

Δεν μπορούμε ‘όμως και σ ‘ αυτή την περίπτωση να μη διακρίνουμε ταπεινά ελατήρια κι ανομολόγητες σκοπιμότητες από τη μεριά ορισμένων φορέων και παραγόντων, όπως το ίδιο το κυβερνητικό κόμμα με τα αντίστοιχα στελέχη του, καθώς και τα ρεφορμιστικά - ρεβιζιονιστικά κόμματα της Αριστεράς, τα οποία προ πολλού έχουν απαρνηθεί αυτά για τα οποία κι ο Άρης Βελουχιώτης θυσίασε τη ζωή του, δηλαδή την επανάσταση και την απελευθέρωση του λαού και του τόπου από τα πολύμορφα δεσμά. Όλες οι ενέργειές τους δε στοχεύουν στην υπεράσπιση της επαναστατικής δράσης μήτε στο σεβασμό της μνήμης ενός κομμουνιστή. Οι ενέργειές τους στοχεύον ακριβώς στην αμαύρωση αυτών των αγωνιστών και στη δήθεν χρεοκοπία του κομμουνιστικού κινήματος, είτε με τη μορφή των «διδασκομένων» από την πορεία του είτε από την αυτοανακήρυξή τους ως «συνεχιστών του».


Δεν φιλοδοξεί, φυσικά, η αναφορά μας αυτή ν’ αποτελέσει την εκτίμησή μας για τον Άρη Βελουχιώτη. Όχι μόνο γιατί είναι σύντομη, αλλά και γιατί με το όλο ζήτημα «Βελουχιώτης» σχετίζεται η πορεία της Εθνικής Αντίστασης, οι θέσεις, η λειτουργία, η δομή, η ηγεσία, τα στελέχη, η κουλτούρα και γενικότερα η ύπαρξη και η δράση του ΚΚΕ και του εθνικο-λαϊκού απελευθερωτικού κινήματος. Απλώς επιδιώκουμε να δώσουμε το δικό μας στίγμα σε σχέση μ’ αυτό το ζήτημα, το οποίο, βέβαια, δεν έκλεισε κι ούτε πρόκειται να κλείσει, ακριβώς γιατί είναι ανοιχτός ο αγώνας κι όλα σχετίζονται με τον αγώνα του σήμερα και του αύριο.

Η σύντομη αναφορά στον Άρη του σ. Πολύδωρου Δανιηλίδη, που θυμάται και κρίνει αυτά που έζησε κοντά στον Άρη (στην Αθήνα και την Πελοπόννησο), αλλά κι αυτά που έγιναν και ειπώθηκαν γι’ αυτόν μας βρίσκουν βασικά σύμφωνους, γιατί γνωρίσαμε καλά τον σ. Πολύδωρο κι έχουμε εμπιστοσύνη στο ανιδιοτελές κι επαναστατικό κριτήριό του. 

Δεν υπήρξε κανείς που να αμφισβήτησε -απ’ όσο ξέρουμε- την παλικαριά του Άρη. Εξάλλου δεν ήταν τυχαίος. Δεν εντάχθηκε στο κίνημα όταν σάλπισε το γενικό προσκλητήριο της Εθνικής Αντίστασης. Από πολύ νωρίς οι επαναστατικές ανησυχίες του νεαρού Άρη (Θανάσης Κλάρας το πραγματικό του όνομα) τον οδήγησαν στα βήματα του κοινωνικού αγώνα. Παρ’ ότι γόνος εύπορης οικογένειας, συμμερίστηκε τον πόνο, το μόχθο, τη μιζέρια (γι’ αυτό λέγεται ότι έδωσε στον εαυτό του το ψευδώνυμο ΜΙΖΕΡΙΑΣ)αλλά και τις προσδοκίες του λαού μας και στρατεύτηκε στο κίνημα. Ήδη από το 1925 γίνεται μέλος της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ κι αναλαμβάνει δύσκολα και ειδικά καθήκοντα σε αντίξοες συνθήκες.

Γι’ αυτό κυνηγήθηκε -όπως όλοι οι κομμουνιστές- λυσσαλέα από την αντίδραση, φυλακίστηκε, βασανίστηκε, βγήκε στην παρανομία κι αρκετές φορές απέδρασε από τους χώρους κράτησής του. Το 1939 με τη μεταξική δικτατορία ξανασυνελήφθη και υπέγραψε δήλωση. το στίγμα του «δηλωσία», όσο κι αν το ΚΚΕ στην Κατοχή το αντιμετώπισε σωστά, δίνοντας σ’ όλους τους αγωνιστές την ευκαιρία να προσφέρουν στον αγώνα, τον συνόδευσε και τον σημάδεψε στην αμέσως επόμενη φάση της πολυκύμαντης πορείας του. 

Η τραχύτητα, η σκληρότητα που του καταλογίζουν προς πάσα κατεύθυνση δεν πρέπει να είναι άσχετη με την τραυματική εμπειρία της δήλωσης. Αυτό το μειονέκτημα του χαρακτήρα του σε συνδυασμό με την ουζοποσία είναι τα αρνητικά που αναφέρει κι ο Σαράφης, ο οποίος μάλιστα τονίζει ότι ενίοτε τον οδηγούσαν σε υπερβολές, απέναντι στις οποίες η συνετή στάση (του Σαράφη) έπαιξε αποτρεπτικό ρόλο. Μια κάπως διαφορετική προσέγγιση των αδυναμιών του Άρη γίνεται από τον σ. Πολύδωρο, του οποίου κείμενο δημοσιεύουμε. Το βασικό ζήτημα που αναδεικνύεται με την υπόθεση «Βελουχιώτη» είναι η συμφωνία της Βάρκιζας, η συμφωνία -ουσιαστικά- παράδοσης του κινήματος. σ’ αυτήν τη συμφωνία αντιτάχθηκε κι ο Άρης (Φλεβάρης του 1945) και δεν είναι τυχαίο ότι λίγους μήνες μετά, εκεί ψηλά στα στενά της Μεσσούντας, άφηνε την τελευταία του πνοή, αυτή την πνοή του αγώνα που έπνιγε με τον βρόγχο της η συμφωνία της Βάρκιζας, ως ολοκλήρωση των άλλων συμφωνιών (Λίβανος - Καζέρτα) που είχαν προηγηθεί.

Είχε πράγματι μια ελπίδα και ο Άρης, ότι τα κακώς κείμενα του κινήματος με τις συμφωνίες θ’ αντιμετωπίζονταν από επαναστατική ματιά. με την επιστροφή του Ν. Ζαχαριάδη. Πολλοί και πολλά έχουν καταλογίσει στον Ν. Ζαχαριάδη τόσο για δεξιές όσο και για αριστερές παρεκκλίσεις, τόσο για ανυποχωρητικότητα όσο και για συμβιβασμούς. Αρκετά απ’ αυτά είναι σωστά, γιατί από λάθη ο Ν. Ζαχαριάδης δεν έκανε και λίγα. Όμως παρέμενε και τότε η πιο λαμπρή ηγετική φυσιογνωμία που έχει αναδείξει το μαχόμενο κομμουνιστικό κίνημα. Και δικαιολογημένα, λοιπόν, περίμεναν όλοι, ανάμεσα στους οποίους και ο Άρης.

Όχι πως δεν υπήρχαν μυαλά πολιτικά (π.χ. Γληνός) ή στρατιωτικά (Σαράφης-Μαυρίδης κ.α.) που θα μπορούσαν να δώσουν και μια άλλη κουλτούρα στο κομμουνιστικό κι ευρύτερα στο λαϊκό κίνημα. Όμως το μαχόμενο(και τονίζουμε το μαχόμενο) κομμουνιστικό κίνημα ανέδειξε ηγέτες του διαμετρήματος του Ν. Ζαχαριάδη για συγκεκριμένους ιστορικο-κοινωνικούς λόγους κι αυτοί οι ηγέτες είχαν και τα όριά τους.


Ο ίδιος ο Ν. Ζαχαριάδης, δικαιολογούμενος γιατί τελικά συμφώνησε με τις απαράδεκτες συμφωνίες, εξηγεί ότι βρέθηκε προ τετελεσμένων γεγονότων κι ότι η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί μόνο αυτή την επιλογή σήκωνε, καθώς διαφορετικά η ζημιά στο κίνημα και στον λαό θα ήταν ασύγκριτα μεγαλύτερη.

Βέβαια, ο Γ. Χοντζέας σημειώνει σχετικά με το ζήτημα αυτό: «Η περίπτωση της καταγγελίας του Α. Βελουχιώτη: Εδώ ήταν το πρώτο και γερό δούλεμα του Ν.Ζ. από την προηγούμενη καθοδήγηση. υπάρχει μυθολογία, αλλά υπάρχει και η πραγματικότητα. Η 11η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (δυο μήνες πριν την άφιξη του Ν.Ζ.) είχε ετοιμάσει την καταγγελία (του Άρη εννοείται, σημείωση δική μας) αλλά δεν τη δημοσίευσε. Βέβαια η βραδυφλεγής ενέργεια του Άρη (είχε απειλήσει δυο φορές πριν δυναμική παρέμβαση, τη μια στην Απελευθέρωση, την άλλη στα Τρίκαλα πριν τη Συμφωνία της Βάρκιζας) δεν άφηνε πολλά περιθώρια για διευθέτηση παρά μονάχα αν «κάποιος» άλλος τον έπειθε να «λουφάξει» κάπου, όπως πολλοί καπεταναίοι. Εδώ το «βραχυκύκλωμα» ήταν άγριο και σαμποταρίστηκε ουσιαστικά κάθε προσπάθεια για τελευταία απόπειρα συνεννόησης. Κι ο Ν.Ζ. «έβγαλε τα κάστανα απ’ τη φωτιά», αυτό που δεν έκαναν οι άλλοι γιατί ένιωθαν πως ήταν βαρύ, το ‘κανε αυτός με την καταγγελία» (Πολιτικό Δελτίο Α/συνέχεια - Νίκος Ζαχαριάδης, Τυμβωρυχία, Καπηλεία, Υποκρισία και Ιστορία - Φλεβάρης 1992).

Οι χειρισμοί λοιπόν του Ν. Ζαχαριάδη από την τότε ηγεσία και φυσική θα ήταν, για να δικαιολογήσει τα πεπραγμένα της, και δυνατή θα ήταν, γιατί είχε να κάνει με έναν Ν. Ζαχαριάδη παροπλισμένο από τη ζωντανή πολιτική πάλη για πολλά συναπτά έτη.

Βέβαια βρίσκονται ορισμένοι που κατηγορούν τον Ν. Ζαχαριάδη για ανυποχωρητικότητα σ’ εκείνη την περίοδο -και μ’ αυτούς διαφωνούμε-, όπως σε άλλες περιόδους τον κατηγορούν για συμβιβαστική τακτική, π.χ. κήρυξη ιταλοελληνικού πολέμου -κι εκεί πάλι διαφωνούμε.

Δεν είναι -κοντολογίς- λίγες οι φορές που κατηγορούνται ο Ν. Ζαχαριάδης και η ηγεσία του κινήματος για δεξιές παρεκκλίσεις (π.χ. αντιιμπεριαλιστική λαϊκοδημοκρατική επανάσταση) κι ότι τάχα αυτό έφταιξε στην Αντίσταση. Εμείς διαφωνούμε με τέτοιες απόψεις, οι οποίες βαφτίζονται ταξικές. Είναι απόψεις λαμπικαρισμένες. μιας και συνδέουν το εθνικό με το κοινωνικό και τούμπαλιν. Διαφωνούμε, γιατί το ζήτημα της εθνικής ανεξαρτησίας συνδεόταν άρρηκτα με τη λαοκρατία, με τη λευτεριά του λαού, με το λαό αφέντη στον τόπο του.

Έφταιξε εν μέρει και η πολιτική γραμμή (όχι βεβαία η θέση της αντιιμπεριαλιστικής λαϊκοδημοκρατικής επανάστασης), αλλά το βασικό φταίξιμο ήταν στο μη ξεκαθάρισμα πολιτικού προσανατολισμού (κατάληψη εξουσίας) και στη μη οικοδόμηση των αντίστοιχων πολιτικών και στρατιωτικών φορέων (ΕΑΜ-ΕΛΑΣ) σ’ αυτή τη λογική και προοπτική.

Η αντιιμπεριαλιστική λαϊκοδημοκρατική επανάσταση έχει βαθιά ταξικά χαρακτηριστικά κι αναδεικνύει τη διαλεκτική σχέση κοινωνικού και εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι θέτει το «ποιος - ποιον», δηλαδή το ζήτημα της κατάληψης της εξουσίας από τον πρωτοπόρο πολιτικό φορέα του αγώνα, το κομμουνιστικό κόμμα και τους αντίστοιχους μετωπικούς φορείς που έχει σχηματίσει με πρωτοβουλία του και υπό την καθοδήγησή του. Και σ’ αυτά τα καθήκοντα η ηγεσία του κινήματος (τότε) κινούνταν με βάση το τι απαιτούσαν οι περιστάσεις.

Οι διαφορετικές εξελίξεις που γνώρισαν κινήματα γειτονικών χωρών μέχρι την απόμακρη κίνα δείχνουν πως άλλα ζητήματα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην αρνητική εξέλιξη της υπόθεσης του κινήματος στη χώρα μας κι όχι αυτά που καταλογίζονται (θέσεις, «αδιαφορία» του Στάλιν ή «σταλινική επέμβαση» στις υποθέσεις του ελληνικού κινήματος κ.α.)

Αν η ηγεσία του κινήματος δε στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων, ούτε και οι αμφισβητίες (ανάμεσα στους οποίους και ο Άρης) μπόρεσαν να δώσουν μια άλλη διέξοδο. Το δίλημμα αυτό απ’ ό,τι φαίνεται το βίωσε επίσης με τον πιο αντιφατικό τρόπο και ο ίδιος ο Ν.Ζ.

Κάπου στα λόγια του Π. Δανιηλίδη μπορούμε να βρούμε μια πρώτη πειστική απάντηση σ’ αυτή την τόσο σημαντική στροφή του αγώνα. «Όταν επέστρεφε η αντιπροσωπεία μας από τη Βάρκιζα πέρασε πάλι από το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ πληροφορήθηκε ο Θ. Μακρίδης τους όρους της συμφωνίας. και τότε είπε στον Άρη: «Άρη μας πρόδωσαν. να τους δέσουμε και να συνεχίσουμε». Και ο Άρης είπε: «Δεν μπορώ να το κάνω αυτό, Θόδωρε, δεν έχω το κύρος που χρειάζεται αυτή η δουλειά». Όμως ο Άρης, ενώ δε δέχτηκε την πρόταση αυτή, ύστερα από λίγες μέρες πήρε μια ομάδα απ’ τους μαυροσκούφηδες της φρουράς του και τράβηξε πάλι για τα βουνά. Ενέργεια απελπισίας στο αδιέξοδο που βρέθηκε.

Όμως την ώρα που έκανε το πραξικόπημα ήταν λάθος. Εμείς δεν είμαστε σαν τα άλλα κόμματα. Είμαστε κόμμα με συνοχή. Εμείς πειθαρχούμε στις εντολές του κόμματος. Με ποιον λοιπόν θα έκανε πραξικόπημα ο Άρης; Με πέντε ΕΛΑΣίτες; Ο ΕΛΑΣ, η συντριπτική πλειοψηφία, ο λαός και τα στελέχη πειθαρχούσαν στο κόμμα. Όμως έχασε την ευκαιρία τότε που ήταν καλύτερες συνθήκες για να σηκωθεί μια σημαία, μια αντίθετη σημαία. τότε, αμέσως μετά τη Βάρκιζα».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου