Με τη μαγιά των Γιάννηδων να φτιάξουμε τη νέα γενιά κομμουνιστών

του Βασίλη Σαμαρά
Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ.283, στις 12/11/1994

Πέθανε, λοιπόν, ο Γιάννης. Και είναι, έτσι κι αλλιώς, δύσκολο να μιλήσει κανείς γι' αυτό.

Ζούμε, βλέπεις, σε μια εποχή περίεργη. Μαζί με όλα τ' άλλα έχουν γίνει είδος εμπορεύσιμο κι οι λέξεις. Οι φράσεις, οι έννοιες, οι εκφράσεις. Και υπερκαταναλώνονται καθημερινά, για να αναδείξουν το τετριμμένο, να εξάρουν τους ελεεινούς, να προβάλουν το ασήμαντο, να υμνήσουν τους σάπιους.

Πώς, λοιπόν, να χειριστείς τις τόσο κακομεταχειρισμένες λέξεις σαν θες να μιλήσεις για μια μορφή σαν το Γιάννη; Υπάρχουν βέβαια οι πολιτικές ανακοινώσεις. Τα αυστηρά κομματικά κείμενα όπου με λέξεις απλές και τρόπο λιτό διατυπώνονται τα βασικό στοιχεία, η πολιτική θέση απέναντι στο γεγονός.

Όμως μένει ένα κενό. Δεν είναι προσωπικό το ζήτημα. (Είναι κι αυτό αλλά έχει τη μικρότερη σημασία). Να το πω αλλιώς: είναι κάτι τέτοιες ώρες που νιώθω μια παράλογη διάθεση. Θέλω να κατέβω στο δρόμο, να σταματήσω τον πρώτο νεολαίο (εργάτη ή απλό πολίτη) και να του πω: Ξέρεις, πέθανε ο Γιάννης Χοτζέας. Ξέρω άτι θα με κοιτούσε τουλάχιστον με απορία. Βλέπεις, ο θάνατος του δεν υπήρχε ούτε στα δελτία ειδήσεων, ούτε στις εφημερίδες που έχουν πιο "σοβαρά" θέματα να ασχοληθούν. Δε χτύπησαν οι καμπάνες, τα τύμπανα δεν ήχησαν και οι σημαίες δε γύρανε μεσίστιες. Και οι γειτονιές δε βγήκανε στα παραθύρια για να αποχαιρετήσουν -καθώς θα του 'πρεπε- τον ΕΠΟΝίτη τους, αυτόν που δεκατεσσάρων μόλις χρόνων είχε αναδειχτεί ως στέλεχος της ΕΠΟΝ στις Ανατολικές Συνοικίες της Αθήνας.

Κι αν του φανούν περίεργα όλα αυτά, θα ‘θελα να του πω μια ιστορία, όχι σαν τις χάρτινες με τους νάιλον ήρωες που βλέπεις στην τηλεόραση. Αλλά τη μία, την αληθινή ιστορία, με τους πραγματικούς της ήρωες.

Μια ιστορία από τα "παλιά", που αφορά όμως πιο πολύ το μέλλον, τον κόσμο που αυτός θα ζήσει. Θα 'θελα, λοιπόν, να του πω πώς ήταν ο κόσμος πριν τη γενιά των "Γιάννηδων", ή καλύτερα πριν τη "γενιά" των Κομμουνιστών.

Τι δώσαν αυτοί με τους αγώνες και τις θυσίες τους, πώς είναι σήμερα χωρίς αυτούς και πώς θα 'ναι στο μέλλον αν με τη μαγιά που φρόντισαν να κρατήσουν οι "Γιάννηδες" δε φτιάξουμε μια καινούρια "γενιά" Κομμουνιστών. Ναι, θέλω να την πω αυτή την ιστορία, πρέπει να την πούμε αυτή την ιστορία.

Αλλά σήμερα πρέπει να μιλήσω για το Γιάννη, πράγμα που είναι σχεδόν ίδιο. Γιατί ο Γιάννης Χοτζέας υπήρξε μια ξεχωριστή μορφή αυτής της γενιάς. Έζησε την εποποιία της παλεύοντας στην πρώτη γραμμή, γεύτηκε το συναίσθημα ότι -μαζί με εκατομμύρια άλλους- αλλάζει τον κόσμο, κι αυτή την αίσθηση την κράτησε μέσα του για πάντα. Σφυρηλατήθηκε στη φωτιά της αντίστασης στη γερμανική κατοχή, από μικρό παιδί, και αναδείχτηκε καθοδηγητικό στέλεχος της ΕΠΟΝ Αθήνας. Ατσαλώθηκε μέσα στις δυσκολίες της παράνομης δουλειάς στον εμφύλιο και διάβηκε όρθιος τα βασανιστήρια στο κολαστήριο της Μακρονήσου. Στάθηκε αλύγιστος στα χρόνια της εξορίας, πιστός στις ιδέες του, όπως και χιλιάδες άλλοι κομμουνιστές. Και κάπου εκεί ήρθε η ώρα που ο Γιάννης Χοτζέας άρχισε να ξεχωρίζει ακόμη περισσότερο. Ήταν η ώρα του 20ού συνεδρίου του ΚΚΣΕ και της 6ης ολομέλειας ίου ΚΚΕ Η ώρα της ρεβιζιονιστικής στροφής, της συνδιαλλαγής με το σύστημα, ήταν το άνοιγμα του δρόμου για την καπιταλιστική παλινόρθωση στις σοσιαλιστικές χώρες, για την ήττα.

Ο Γιάννης Χοτζέας ήταν από αυτούς που πρωτοστάτησαν στην πάλη ενάντια σ' αυτή τη στροφή. Ήταν μια νέα δοκιμασία. Γιατί οι ρεβιζιονιστές μεταχειρίστηκαν όλες τις μεθόδους και τα πιο άθλια μέσα για να σπάσουν αυτούς που αντιστέκονταν. Πράγμα που το κατόρθωσαν σε αρκετές περιπτώσεις. Όχι όμως στην περίπτωση του Γιάννη. Ο Γιάννης Χοτζέας δεν είχε μόνο την αγωνιστική συνέπεια, που χαρακτήριζε και πολλούς άλλους κομμουνιστές, αλλά τη συνδύαζε και με ένα οξύτατο πολιτικό κριτήριο, ένα βαθύ προβληματισμό και πλατιούς ορίζοντες στη σκέψη του. Αυτές οι αρετές ήταν που τον ανέδειξαν σε άνθρωπο-οχυρό, σε καθοδηγητική μορφή του μ-λ κινήματος στη χώρα μας.

Οι ίδιες αυτές αρετές ήταν που έκαναν το Γιάννη Χοτζέα να ξεχωρίζει για άλλη μια φορά. Ένα ζήτημα είναι ότι ο Γιάννης Χοτζέας στη διάρκεια της δικτατορίας ήταν αυτός που "συγκέντρωσε" και αναδιοργάνωσε τις οργανώσεις των μ-λ στη χώρα μας στο πλαίσιο της ΟΜΛΕ και καθοδήγησε τη συγκρότηση των οργανώσεων στο εξωτερικό. Η μεγαλύτερη του όμως προσφορά, νομίζουμε, συνίσταται στο ρόλο που έπαιξε στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας αυτού του κινήματος. Αν κάποιος θα ήθελε να κατανοήσει περισσότερο αυτό που λέμε, ας κάνει μια παραβολή των τοποθετήσεων της ΟΜΛΕ -ΚΚΕ(μ-λ) με τις τοποθετήσεις δεκάδων άλλων μ-λ οργανώσεων στον κόσμο την περίοδο του '70-'80.

Εδώ υποχρεωτικά θα σταθούμε σε λίγα πράγματα. Ο Γιάννης Χοτζέας, "αιρετικός" πάντα, δε δίστασε να αμφισβητήσει τις κατευθύνσεις που έρχονταν από τα "κέντρα", δηλαδή από το ΚΚ Κίνας και το ΚΕ Αλβανίας. Ο Γιάννης Χοτζέας ήταν που άνοιξε το δρόμο για την κατανόηση τού ότι η απάντηση στο πρόβλημα δεν είναι η ανασύσταση του "παλιού καλού ΚΚΕ" αλλά η ανασυγκρότηση του Κομμουνιστικού Κινήματος στη βάση των σημερινών απαιτήσεων. Ο Γιάννης Χοτζέας ήταν αυτός που έπαιξε τον καθοριστικό ρόλο στην κατανόηση τού τι σημαίνει πραγματικά η θέση "να στηριζόμαστε στις δικές μας δυνάμεις", στην κατανόηση της αναγκαιότητας να αναπτύξουμε τη δικιά μας σκέψη. Μια άποψη που ο Γιάννης Χοτζέας την υλοποιούσε συνεχώς με αναλύσεις, θέσεις, κατευθύνσεις που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας και των χαρακτηριστικών αυτού του κινήματος. Ο γράφων έχει άμεση εμπειρία του πόσο οι απόψεις του Γιάννη Χοτζέα ήταν αυτές που έδωσαν απαντήσεις σε μια σειρά ζητήματα και κύρια του πόσο συντέλεσαν στο να απελευθερωθεί ο τρόπος σκέψης μας.

Ο Γιάννης Χοτζέας έγραφε ιστορία. Όχι μόνο μια ιστορία που μπορούμε απλώς να την αφηγούμαστε, αλλά μια ιστορία που εμπνέει και παραδειγματίζει. Ταυτόχρονα τα κείμενα του έχουν μια αξία που είναι χρήσιμη και σήμερα. Το κίνημα χρειάζεται ακόμη το Γιάννη Χοτζέα. Την ιστορία και το έργο του. Μπορούμε, συνεπώς, να πούμε ότι ο Γιάννης δεν πέθανε. Ζει ανάμεσα μας και συνεχίζει να προσφέρει.

Βασίλης Σαμαράς

Εδώ και λίγες μέρες χάσαμε τον σύντροφό μας Γιάννη Χοτζέα. Πέθανε στις 22 Οκτώβρη 1994, ύστερα από σκληρή μάχη με την αρρώστια. Δεν παραδόθηκε, αντιστάθηκε και έπεσε σαν αγωνιστής στο πόστο του. Ήταν η τελευταία μάχη της ζωής του. Μιας ζωής γεμάτης, ακριβώς, από μάχες και αγώνες. Μάχες και αγώνες μέσα από τις γραμμές του κομμουνιστικού κινήματος, για το καλό του λαού και της πατρίδας μας.

Η αγωνιστική διαδρομή του Γιάννη Χοτζέα ξεπερνά την πεντηκονταετία. Έφηβος ακόμα, στη διάρκεια της γερμανοφασιστικής κατοχής οργανώνεται στην ΕΠΟΝ και στη συνέχεια γίνεται μέλος του ΚΚΕ. Είναι ο φλογερός νεολαίος που με το χωνί διαλαλεί τα απελευθερωτικά μηνύματα του αντιστασιακού κινήματος στις γειτονιές της Αθήνας. Είναι αυτός που τρέχει παντού και είναι πάντα «παρών» στα «κρίσιμα» σημεία του αγώνα. Αυτός που με το δικό του χέρι έγραψε συνθήματα ηρωικά στους τοίχους που απόμειναν στο κάστρο του Υμηττού, όπου γενναίο θάνατο είχαν βρει οι υπερασπιστές του ΕΠΟΝίτες από βόλια εχθρικά-προδοτικά.

Μετά την απελευθέρωση, τον Δεκέμβρη, και στη μεταβαρκιζιανή περίοδο, οι αγώνες του συνεχίζονται σταθερά. Αλωνίζει κυριολεκτικά τις συνοικίες της Αθήνας. Είναι από τα πιο γνωστά, δραστήρια, ζωντανά και μαχητικά στελέχη της ΕΠΟΝ Αθήνας. Είναι πρωτοπόρος σ’ όλα τα δύσκολα και είναι, προπαντός, μπροστάρης στην εκπλήρωση του βασικού καθήκοντος που έβαζε το ΚΚΕ στους κομμουνιστές, τη μαζική αυτοάμυνα απέναντι στους τρομοκράτες της Δεξιάς. Τρέχει σε κάθε γωνιά της Αθήνας, συσπειρώνει και ξεσηκώνει τους νέους ΕΠΟΝίτες στην πάλη ενάντια στη φασιστική τρομοκρατία. Για τη δράση του αυτή συλλαμβάνεται και βασανίζεται δεκάδες φορές. Δεν υπήρχε αστυνομικό τμήμα της Αθήνας όπου να μην είχε συρθεί ο Γιάννης Χοτζέας. Στο 1ο Συνέδριο της ΕΠΟΝ το 1946, όπου συμμετείχε και ο ίδιος σαν αντιπρόσωπος, μνημονεύθηκε από την εισήγηση του Κεντρικού Συμβουλίου και προβλήθηκε σαν υπόδειγμα η δράση του Γιάννη Χοτζέα ενάντια στη φασιστική τρομοκρατία.

Στις συνθήκες του μονόπλευρου εμφύλιου πολέμου που είχε εξαπολύσει στη χώρα, μετά τη «Βάρκιζα» η φασιστική Δεξιά, οι αγωνιστές του κομμουνιστικού και ΕΑΜικού κινήματος έγιναν στόχος παντοειδών διώξεων και κατατρεγμών. Χιλιάδες αγωνιστές εκτελέστηκαν ή δολοφονήθηκαν από το παρακράτος, φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν. Ο Γιάννης Χοτζέας ήταν ένας απ’ αυτούς. Πιάστηκε τον Ιούλη του 1947 και παρέμεινε ως τον Μάη του 1958 στην εξορία και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, Ικαρία, Μακρόνησο, Αη Στράτη.

Πρέπει ιδιαίτερα να μνημονευθεί η δοκιμασία της Μακρονήσου. Το φθινόπωρο του 1949, όταν οι πολιτικοί εξόριστοι παραδόθηκαν στην «αναμορφωτική» μανία του στρατού, ο Γιάννης Χοτζέας μεταφέρθηκε μαζί με άλλους νεολαίους από το πολιτικό (4ο) τάγμα στο περιβόητο ΑΕΤΟ (Α’ Ειδικό Τάγμα Οπλιτών) των Βασιλόπουλου-Ιωαννίδη, όπου βασανίστηκε άγρια. Άντεξε παλικαρίσια τα βασανιστήρια των αλφαμιτών και πέρασε στο «σύρμα» (χώρος απομόνωσης, περιφραγμένος με συρματόπλεγμα, όπου κρατούνταν εκείνοι που δεν είχαν υποκύψει), μαζί με άλλους 100 περίπου νέους αγωνιστές (από το σύνολο των 1200 περίπου που είχαν μεταφερθεί στο ΑΕΤΟ).

Η επόμενη φάση των διώξεων που αντιμετώπισε ο Γιάννης Χοτζέας ήταν στην περίοδο της στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας. Πιάστηκε το 1969 δουλεύοντας επικεφαλής της παράνομης οργάνωσης των μαρξιστών-λενινιστών και μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο Παρθένι της Λέρου και αργότερα στην Αγία Μαρίνα της Λέρου, απ’ όπου απολύθηκε τον Δεκέμβρη του 1971 με τη γενική διάλυση των στρατοπέδων. Ξαναπιάστηκε μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβρη του 1973 και το ιωαννιδικό πραξικόπημα. Κλείστηκε στις στρατιωτικές φυλακές του Μπογιατίου και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο της Γιούρας, απ’ όπου απελευθερώθηκε με την πτώση της χούντας, τον Ιούλη του 1974. Συνολικά παρέμεινε πολιτικός κρατούμενος σε στρατόπεδα και φυλακές κοντά 15 χρόνια.

Το πιο σημαντικό μέρος της αγωνιστικής ζωής του Γιάννη Χοτζέα ήταν η συνεισφορά του στην πάλη των κομμουνιστών ενάντια στο σύγχρονο διεθνή και εγχώριο ρεβιζιονισμό και την ανασύνταξη του κομμουνιστικού κινήματος.

Κιόλας από την πρώτη περίοδο, μετά την περιβόητη «6η Ολομέλεια» της ΚΕ του ΚΚΕ, τον Μάρτη του 1956, ο Γιάννης Χοτζέας έπαιξε δραστήριο και σημαντικό ρόλο στην αντίσταση και πάλη που άρχισε να αναπτύσσεται στο στρατόπεδο πολιτικών εξόριστων του Αη Στράτη ενάντια στον οπορτουνισμό και τον ρεβιζιονισμό και στη διαμόρφωση του πρώτου μαρξιστικού-λενινιστικού πυρήνα.

Μετά την απελευθέρωσή του από το στρατόπεδο του Αη Στράτη, τον Μάη του 1958, συνέχισε και ανάπτυξε παραπέρα αυτή την πάλη στο πλαίσιο της ΕΔΑ. Σε εκείνες τις συνθήκες ο Γιάννης Χοτζέας έγινε ο πόλος που γύρω του συγκεντρώνονταν οι αγωνιστικές δυνάμεις στους κόλπους της ΕΔΑ και ήταν αυτός που καθοδήγησε την πρώτη και σοβαρή και ουσιαστική ιδεολογική και πολιτική αντιπαράθεση των μαρξιστών-λενινιστών στον οπορτουνισμό μέσα στις γραμμές της ΕΔΑ. Η αντιπαράθεση αυτή εκφράστηκε ιδιαίτερα με την καταγγελία της οπορτουνιστικής γραμμής της ηγεσίας της ΕΔΑ στο πλαίσιο της προσυνεδριακής συνδιάσκεψης της νεολαίας του κόμματος το 1959 (ο Γιάννης Χοτζέας ήταν μέλος της Γραμματείας του Συμβουλίου Αθήνας της Νεολαίας της ΕΔΑ από το 1958) και αργότερα, στην παναθηναϊκή συνδιάσκεψη του κόμματος της ΕΔΑ το 1962, όπου ο Γιάννης Χοτζέας προτείνεται «από τα κάτω» για αντιπρόσωπος στο συνέδριο του κόμματος της ΕΔΑ και παίρνει 90 ψήφους, όπως τουλάχιστον ανακοίνωσε επίσημα η εφορευτική επιτροπή. Το πιο σημαντικό αποτέλεσμα της πάλης των μαρξιστών-λενινιστών μέσα στην ΕΔΑ ήταν ότι ανάπτυξε και ατσάλωσε τις αναγκαίες δυνάμεις για την κατοπινή δημόσια αντιπαράθεση στον οπορτουνισμό-ρεβιζιονισμό.

Αυτή η αντιπαράθεση προετοιμάστηκε παραπέρα με τις «Ιστορικές Εκδόσεις», που δημιουργήθηκαν το 1963 και ολοκληρώθηκε με την έκδοση της «Αναγέννησης» τον Οκτώβρη του 1964 και την ανοιχτή καταγγελία της ρεβιζιονιστικής γραμμής του 20ου Συνεδρίου του ΚΚΕ και της 6ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ.

Η δουλειά των «Ιστορικών Εκδόσεων» ήταν ουσιαστικά δουλειά του Γιάννη Χοτζέα. Ο ίδιος προσωπικά μετέφρασε τα περισσότερα έργα που κυκλοφόρησαν οι «ΙΕ» και ο ίδιος πάλι διεκπεραίωσε όλη την πρακτική, σκληρή και επίπονη δουλειά του τυπογραφείου (διορθώσεις κ.ά.). Αλλά σπουδαιότερη ήταν η συνεισφορά του όταν άρχισε να ξετυλίγεται η δουλειά των μαρξιστών-λενινιστών με την έκδοση της «Αναγέννησης» τον Οκτώβρη του 1964 και αργότερα του «Λαϊκού Δρόμου» τον Γενάρη του 1967 και να προχωρεί το οργανωτικό δέσιμο δυνάμεων γύρω από την «Αναγέννηση».

Ο Γιάννης Χοτζέας ήταν ο υπεύθυνος συντάκτης της «Αναγέννησης» και του «Λαϊκού Δρόμου». Έγραψε στα δύο αυτά έντυπα μια σειρά από σημαντικά ιδεολογικά και πολιτικά κείμενα που αποτέλεσαν πολύτιμη συμβολή στη διαμόρφωση της ιδεολογικοπολιτικής πλατφόρμας του σύγχρονου μαρξιστικού-λενινιστικού κινήματος της Ελλάδας. Από τα καλύτερα κείμενα που έγραψε αυτή την περίοδο ο Γιάννης Χοτζέας ήταν και η «Διακήρυξη προς όλους τους λαϊκούς αγωνιστές, προς όλους τους εργαζόμενους της χώρας μας» - ιδρυτικό ντοκουμέντο της ΣΠΑΚ (Συνεπούς Πολιτικής Αριστερής Κίνησης), αρχές Απρίλη 1967, καθώς και μια σειρά άρθρα στον «Λαϊκό Δρόμο», που προέβλεπαν και κατάγγελλαν το προετοιμαζόμενο στρατιωτικοφασιστικό πραξικόπημα.

Ωστόσο, αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι η πρακτική, καθοδηγητική δουλειά που έκανε ο Γιάννης Χοτζέας για την υλοποίηση των γενικών ιδεολογικοπολιτικών κατευθύνσεων της ομάδας της «Αναγέννησης». Χωρίς τη δημιουργία και ανάπτυξη οργανωμένων δυνάμεων (πολιτικής οργάνωσης και γύρω από αυτή διαφόρων μαζικών σχημάτων), οι ιδεολογικοπολιτικές κατευθύνσεις δεν θα είχαν καμιά προοπτική πραγματοποίησής τους στη ζωή.

Στο ξεκίνημά της η πολιτική ομάδα της «Αναγέννησης» αποτελούνταν από παλιά μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, κύρια πρώην εξόριστους του Αη Στράτη. Βαθμιαία άρχισαν να συσπειρώνονται γύρω από την «Αναγέννηση» και άλλες δυνάμεις από τον εργατικό και τον φοιτητικό-σπουδαστικό χώρο. Δημιουργήθηκαν συνδικαλιστικές εργατικές παρατάξεις στους σερβιτόρους, στους αρτεργάτες και στους τσαγκαράδες και, στο φοιτητικό-σπουδαστικό χώρο, η ΠΠΣΠ. Από τις δυνάμεις αυτές, η πιο πολυάριθμη και πιο ενεργητική -και γι’ αυτό πιο σημαντική- ήταν η πολιτική ομάδα της φοιτητικής νεολαίας και το μαζικό της σχήμα, η ΠΠΣΠ. Η «Αναγέννηση», σαν πολιτική ομάδα, σαν κίνηση, σαν προσπάθεια ανασύνταξης του λαϊκού κινήματος, βρήκε πραγματική υλική έκφραση κύρια χάρη στο οργανωμένο αυτό κομμάτι της νεολαίας. Πρωτεργάτης, δημιουργός και καθοδηγητής όλης αυτής της πολιτικο-οργανωτικής και μαζικής δουλειάς στη νεολαία ήταν ο Γιάννης Χοτζέας.

Η μεγάλη σημασία αυτής της δουλειάς κρίθηκε και επιβεβαιώθηκε μέσα στην προοπτική του χρόνου. Γι’ αυτό είναι αρκετό να τονιστεί πως ακριβώς στις δυνάμεις αυτές της νεολαίας στηρίχθηκε η δημιουργία της παράνομης οργάνωσης των μαρξιστών-λενινιστών μετά την επιβολή της στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας τον Απρίλη του 1967, πως ακριβώς από αυτές τις δυνάμεις ξεκίνησε και απλώθηκε πλατιά η πολύ σημαντική δουλειά των μαρξιστών-λενινιστών στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης -Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία- στα χρόνια της δικτατορίας και πως αυτές πάλι οι δυνάμεις, συνενωμένες με τις νέες ζωντανές μαρξιστικολενινιστικές οργανωμένες δυνάμεις της φοιτητικής νεολαίας, που είχαν δημιουργηθεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια της δικτατορίας, έδωσαν τη μεγάλη ώθηση που γνώρισε το κίνημά μας στην πρώτη περίοδο μετά τη μεταπολίτευση του 1974.

Σημαντική ήταν η προσφορά του Γιάννη Χοτζέα στα χρόνια της φασιστικής δικτατορίας. Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απρίλη 1967 ο Γιάννης Χοτζέας διέφυγε τη σύλληψη, πέρασε στην παρανομία και μαζί με άλλα στελέχη της νεολαίας της «Αναγέννησης» έστησαν και ανάπτυξαν την παράνομη οργάνωση των μαρξιστών-λενινιστών της Ελλάδας (ΟΜΛΕ). Το «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΔΕΛΤΙΟ» και η εφημερίδα «ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΚΗ ΣΗΜΑΙΑ» που κυκλοφόρησαν παράνομα την περίοδο αυτή (με κείμενα γραμμένα κύρια από τον Γιάννη Χοτζέα) αποτέλεσαν μια σοβαρή προσπάθεια για τον σωστό προσανατολισμό των κομμουνιστών και των λαϊκών μαζών στην πάλη τους ενάντια στη φασιστική δικτατορία και την αμερικανοκρατία.

Ο Γιάννης Χοτζέας ήταν όχι μόνο ο καθοδηγητής της παράνομης οργάνωσης των μαρξιστών-λενινιστών στην Ελλάδα αλλά και αυτός που καθοδήγησε, ως τη σύλληψή του το 1969, και όλη τη δουλειά των μαρξιστών-λενινιστών στη Δυτική Ευρώπη. Και όταν βρέθηκε κρατούμενος στο Παρθένι της Λέρου, ο νους του ήταν στραμμένος έξω, στη δουλειά και πάλη των μαρξιστών στην παρανομία και στην πολιτική προσφυγιά (Δ. Ευρώπη). Από εκεί, από το στρατόπεδο της Λέρου, έγραψε και έστειλε κρυφά στους έξω συντρόφους -με τη μέθοδο που ήξεραν να δουλεύουν πάντα οι κομμουνιστές σε τέτοιες συνθήκες- ένα σημείωμα («εντολή» λεγόταν στην κομματική γλώσσα) με οδηγίες για το πώς να δουλέψουν. Και πάλι εκεί στο Παρθένι της Λέρου, έγραψε, τον Απρίλη του 1970, το «Χαιρετισμό των κρατούμενων μαρξιστών-λενινιστών προς όλους τους μαρξιστές-λενινιστές της Ελλάδας - Για την 100η επέτειο της γέννησης του Λένιν» που στάλθηκε έξω με τον ίδιο τρόπο και δημοσιεύτηκε στο τεύχος Νο 9, Σεπτέμβρης του 1970, του «Λαϊκού Δρόμου» που έβγαινε στο εξωτερικό. Αυτό ήταν ένα σημαντικό κείμενο, αληθινό ντοκουμέντο του μαρξιστικού-λενινιστικού κινήματος της Ελλάδας.

Σοβαρή συμβολή στην προσπάθεια για την ανασυγκρότηση του μαρξιστικού-λενινιστικού κινήματος της Ελλάδας πρόσφερε ο Γιάννης Χοτζέας στην περίοδο μετά την πτώση της χούντας, τον Ιούλη του 1974. Έγραψε μια σειρά από σημαντικά άρθρα στον «Λαϊκό Δρόμο» αυτής της περιόδου. Από το κύριο άρθρο «Όχι όπως πριν» που δημοσιεύθηκε στο πρώτο φύλλο του «Λαϊκού Δρόμου», ως τη σειρά από τα πολύ ενδιαφέροντα άρθρα του πάνω σε προβλήματα του εργατικού κινήματος. Ιδιαίτερα πρέπει να υπογραμμιστεί η καθοδηγητική και πρακτική συμβολή του στο στήσιμο και την ανάπτυξη της εργατική ς συνδικαλιστικής παράταξης της ΟΜΛΕ, που ήταν η ΠΕΣΠ, αλλά και η πολύπλευρη συνεισφορά του στη δουλειά της νεολαίας, καθώς και σ’ όλους τους τομείς.

Από τότε ως το τέλος της ζωής του ο Γιάννης Χοτζέας συνέχισε αδιάκοπα τον αγώνα, πότε από το ένα μετερίζι, πότε από το άλλο, αλλά πάντα στην προοπτική της ενίσχυσης του κομμουνιστικού κινήματος. Στάθηκε ως την τελευταία πνοή του πιστός στις αρχές του μαρξισμού-λενινισμού, πιστός στη μεγάλη επαναστατική υπόθεση του προλεταριάτου, ένας αφοσιωμένος αγωνιστής του μαρξιστικού λενινιστικού κομμουνιστικού κινήματος της Ελλάδας.

Όσα γράφονται σ’ αυτό το κείμενο για τη ζωή, τη δράση και την προσφορά του Γιάννη Χοτζέα δεν αποτελούν σημερινές «ανακαλύψεις», δεν αποτελούν εκτιμήσεις που γίνονται «εκ των υστέρων», αλλά αντιπροσωπεύουν σταθερά συμπεράσματα, που χρονικά είχαν συνειδητοποιηθεί παράλληλα με την εξέλιξη των γεγονότων της περασμένης περιόδου και είχαν διατυπωθεί και κάτω από άλλες συνθήκες. Η τωρινή στιγμή επιτρέπει μια πιο συστηματική διατύπωση αυτών των συμπερασμάτων, στο φως μια συνολικής θεώρησης του παρελθόντος. Αυτή η βασική εκτίμηση για την προσφορά του Γιάννη Χοτζέα στο κίνημά μας δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να επηρεασθεί από την αξιολόγηση που μπορεί να κάνει κανείς για συγκεκριμένες απόψεις που διατύπωσε ή για συγκεκριμένη στάση που υιοθέτησε ο Γιάννης Χοτζέας σ’ αυτό ή το άλλο ζήτημα, σ’ αυτή ή την άλλη περίπτωση, σ’ όλο το διάστημα δράσης του στο μαρξιστικό-λενινιστικό κίνημα ως το τέλος της ζωής του, γιατί τα γεγονότα που θεμελιώνουν τη βασική προσφορά του όπως σε συντομία σημειώνονται παραπάνω, είναι αναμφισβήτητα και τίποτε δεν μπορεί να μειώσει τη σημασία τους. Πρέπει να σταθούμε με σεβασμό μπροστά στην ιστορική αλήθεια.

Ο Γιάννης Χοτζέας πέθανε στις 22 Οκτώβρη 1994, ακριβώς τριάντα χρόνια ύστερα από την έκδοση της «Αναγέννησης» που το πρώτο τεύχος της κυκλοφόρησε τις τελευταίες μέρες του Οκτώβρη 1964. Αυτή η χρονική σύμπτωση μας δίνει το κίνητρο να ξαναδούμε όλη την περασμένη δράση του μαρξιστικού-λενινιστικού μας κινήματος κάτω από ένα διαφορετικό πρίσμα, με περισσότερη ωριμότητα και υπευθυνότητα. Αυτό αφορά ιδιαίτερα τις εσωτερικές κρίσεις που πέρασε το κίνημά μας, τις διασπάσεις και διαιρέσεις στους κόλπους του, που οδήγησαν σε διασπορά των δυνάμεών του. Η αναζήτηση των συγκεκριμένων αιτίων και παραγόντων που προκάλεσαν και συντήρησαν αυτή την αρνητική εξέλιξη παραμένει ένα ανοιχτό καθήκον για το κίνημά μας, έτσι ώστε να αντλήσει χρήσιμα διδάγματα για την παραπέρα πορεία του. Αλλά αυτό είναι ένα πολύπλοκο πρόβλημα που δεν θα βρει εύκολα τη λύση του. Τώρα, όμως, αυτό που προέχει, αυτό που ζητά επιτακτικά η ζωή, η καθημερινή πρακτική της ταξικής πάλης, είναι η επανασυσπείρωση όλων των δυνάμεων του μαρξιστικού-λενινιστικού κινήματος, η ενότητα όλων των μαρξιστών-λενινιστών στα πλαίσια μιας ενιαίας οργάνωσης. Η ανάγκη αυτή συνειδητοποιείται κάθε μέρα και περισσότερο από το κίνημά μας συνολικά. Όσο γρηγορότερα αυτό εκφρασθεί σε πρακτικές ενέργειες και πρωτοβουλίες τόσο το καλύτερο για την επαναστατική μας υπόθεση.

Για λόγους αντικειμενικούς και υποκειμενικούς, το μαρξιστικό-λενινιστικό κίνημά μας δεν μπόρεσε να πετύχει ως τώρα μια σημαντική, μαζική ανάπτυξη, αλλά για τριάντα τώρα χρόνια, η φωνή των μαρξιστών-λενινιστών δεν έπαψε να ακούγεται στον στίβο της ταξικής πάλης και να ενισχύει, σ’ αυτόν ή τον άλλο βαθμό, τους λαϊκούς αγώνες. Χάρη στην πάλη και στις προσπάθειες των μαρξιστών-λενινιστών αποκαλύφθηκε η αντεπαναστατική φύση του σύγχρονου ρεβιζιονισμού, ξεσκεπάστηκε η απάτη του ρεφορμιστικού δρόμου και προβλήθηκε πλατιά η αναγκαιότητα του επαναστατικού δρόμου για τη λύση των ώριμων προβλημάτων της νεοελληνικής κοινωνίας. Η ιδεολογική και πολιτική γραμμή που πρόβαλαν οι μαρξιστές-λενινιστές κατάχτησε τις συνειδήσεις χιλιάδων κομμουνιστών, ενώ πολλά από τα συνθήματά τους έγιναν χτήμα πλατιών λαϊκών μαζών. Το μαρξιστικό-λενινιστικό κίνημα, παρά τα λάθη και τις αποτυχίες του και παρά τη διασπορά και διάσπαση των δυνάμεών του, παραμένει πάντοτε μια ζωντανή πολιτική πραγματικότητα και μια ρεαλιστική ελπίδα για τη μελλοντική ανάπτυξη και πρόοδο του λαϊκού μας κινήματος στη σωστή κατεύθυνση. Οι αγώνες των μαρξιστών-λενινιστών όχι μόνο δεν πήγαν χαμένοι αλλά και έριξαν κιόλας μερικά αγκωνάρια στα θεμέλια της αυριανής λεύτερης, ανεξάρτητης, δημοκρατικής και σοσιαλιστικής Ελλάδας.

Αν η βασική εμπειρία της 30χρονης πορείας του μαρξιστικού-λενινιστικού μας κινήματος είναι η επιβεβαίωση των ιδεολογικοπολιτικών και οργανωτικών κατευθύνσεων που προβλήθηκαν μέσα από τις στήλες της «Αναγέννησης», τότε ο λόγος σήμερα πρέπει να γίνεται, πρώτα πρώτα, για την προώθηση του μεγάλου ιστορικού καθήκοντος, που είναι η δημιουργία ενός αυθεντικού, επαναστατικού, μαρξιστικο-λενινιστικού κομμουνιστικού κόμματος, που θα συνενώσει στις γραμμές του όλους τους αληθινούς επαναστάτες. Γι’ αυτό αγωνίστηκε επίμονα και ο Γιάννης Χοτζέας, γι’ αυτό αγωνίστηκαν και τόσα άλλα μέλη και στελέχη του κινήματός μας, που έφυγαν πριν από αυτόν. Ας προχωρήσουμε αποφασιστικά σ’ αυτό τον δρόμο. Ας δώσουμε όλες τις δυνάμεις μας για να επιτευχθεί αυτός ο υψηλός στόχο.

Ισαάκ Ιορδανίδης