Κυπριακό: Ποιος είναι ο φάκελος που ανοίγει

του Βασίλη Σαμαρά

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία σε δύο μέρη 

φυλ. 89 και 90, στις 28/2/1986 και στις 14/3/1986

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Το άνοιγμα -όπως λέγεται- του φακέλου της Κύπρου, αποτέλεσε το εντυπωσιακό γεγονός των τελευταίων ημερών. Ταυτόχρονα αποτελεί μια έτσι κι αλλιώς σημαντική εξέλιξη, και ανεξάρτητα από τις προθέσεις της κυβέρνησης και των άλλων αστικών παραγόντων που συμμετέχουν και καθορίζουν τη διαδικασία. Το Κυπριακό αποτελεί αυτό καθαυτό ένα όχι απλά σημαντικό, αλλά κρίσιμο ζήτημα. Ταυτόχρονα συνδέεται άμεσα με ένα σύνολο κρίσιμων και σημαντικών ζητημάτων. Ζητημάτων που καθορίζουν τον κεντρικό άξονα της πολιτικής τροχιάς της αστικής τάξης, και που πολλές φορές επέδρασαν καταλυτικά στις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα! μας.

Βεβαίως, στην πορεία το όλο ζήτημα θα μπορούσε να ξανακλείσει «κοινή συναινέσει» των παραγόντων του συστήματος.

Ωστόσο τέτοια θέματα όταν ανοίγουν -έστω όπως ανοίγουν- αφενός δεν κλείνουν εύκολα και αφετέρου δεν κλείνουν χωρίς πολιτικό κόστος.

Με όλα αυτά μπαίνουν πιο έντονα τα ερωτήματα για τους λόγους που ώθησαν την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ να προχωρήσει σ' αυτήν την ενέργεια.

Διατυπώθηκαν πολλές υποθέσεις πάνω στο ζήτημα, ενώ έκδηλη ήταν η αμηχανία όχι μόνο του τύπου, αλλά και των βασικών πολιτικών παραγόντων που πήραν μέρος στη συζήτηση στη βουλή.

Βεβαίως στην πορεία τα πράγματα θα ξεκαθαρίζουν περισσότερο, τόσο σε σχέση με τις επιδιώξεις του ΠΑΣΟΚ όσο και για τις δυνατότητες του να ελέγξει και να καναλιζάρει την όλη διαδικασία σύμφωνα μ' αυτές. Ωστόσο από τα τώρα μπορούμε να σημειώσουμε μερικά πράγματα.

Το άνοιγμα αυτής της ιστορίας, σημαίνει ότι μπαίνουμε σε μια φάση πολύ σημαντική. Διατυπώθηκε η άποψη κύρια από τη δεξιά, ότι η ενέργεια του ΠΑΣΟΚ έχει κατά βάση αποπροσανατολιστικό χαραχτήρα (σε σχέση με οικονομικά ζητήματα κλπ.). Βεβαίως υπάρχει και μια τέτοια πλευρά. Θεωρούμε ωστόσο ότι ζητήματα σαν αυτό δεν είναι τα πιο «κατάλληλα» για τέτοιου είδους χρήση, στο βαθμό που «καίνε» απ' όποια μεριά κι αν τα πιάσεις. Και θέλουμε να πιστεύουμε, ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το γνωρίζει αρκετά καλά αυτό, και δεν θα ‘χει καμιά διάθεση να μπει σε περιπέτειες και να χρεωθεί το αντίστοιχο κόστος αν δεν συνέτρεχαν σοβαροί λόγοι.

Σε σχέση με τις διάφορες εκδοχές για τους στόχους αυτής της ενέργειας, αυτοί που οπωσδήποτε δεν ισχύουν, είναι αυτοί που διατυπώθηκαν στη ρητορική του Ανδρέα. Ειπώθηκε για παράδειγμα ότι ανοίγει ο φάκελος για να μάθει ο λαός την αλήθεια, είτε για να τιμωρηθούν οι ένοχοι.

Πρόκειται φυσικά για εκδοχές που κανείς δεν τις παίρνει στα σοβαρά.

Όταν επί δώδεκα χρόνια (συνολικά η αστική τάξη) και στα πέντε τελευταία απ' αυτά ειδικότερα το ΠΑΣΟΚ κρατούν το λαό στο σκοτάδι, το μόνο που δεν μπορεί να ισχύει, είναι ότι τους έπιασε ξαφνικά το πάθος για την αλήθεια.

Όσον αφορά τις προθέσεις των παραγόντων του συστήματος (και κύρια της κυβέρνησης) στο κεφάλαιο αυτό, η αποκάλυψη της «αλήθειας» θα γίνεται στα ζητήματα εκείνα και με την ανάλογη «δοσολογία» που να υπηρετεί τις πολιτικές τους επιδιώξεις. Είτε για να ασκηθεί κάποια διαπραγματευτική πίεση (π.χ. προς Αμερικάνους) είτε -το πιο πιθανό- για να εξοικειωθεί ο λαός με κάποιες «αναγκαίες» λύσεις.

Βεβαίως ο έλεγχος μιας τέτοιας διαδικασίας δεν είναι από τα πριν διασφαλισμένος. Στην πορεία και ιδιαίτερα αν υπάρξει όξυνση των ενδοαστικών αντιθέσεων ως προς τα ζητήματα, κάποια ζητήματα θα «βγουν» και κάποιες αλήθειες θα μάθει ο λαός. Οπωσδήποτε όμως κάτι τέτοιο δεν θα ‘χει σχέση με τις προθέσεις τους να μάθει ο λαός την αλήθεια, αλλά με την προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν κάποια ζητήματα από τη μια πλευρά ενάντια στην άλλη.

Αυτό που φάνηκε πάντως από τη συζήτηση στη Βουλή είναι ότι όλες οι πλευρές φάνηκαν πολύ «προσεκτικές». Το γεγονός χαιρετίστηκε από πολλούς σαν ένδειξη υπευθυνότητας και άλλα ηχηρά παρόμοια. Αυτό που πραγματικά ισχύει είναι ότι όλοι τους έχουν πλήρη επίγνωση ποιοι ασκοί μπορούν να ανοίξουν, στο βαθμοί μάλιστα που όλοι τους είναι χρεωμένοι με σημαντικές ευθύνες για τη μέχρι σήμερα εξέλιξη του ζητήματος.

Σε σχέση με το στόχο της «τιμωρίας των ενόχων» θα μπορούσαμε να πούμε ότι περισσότερο ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Είναι κοινός τόπος ότι αν κάποιοι θέλουν να τιμωρήσουν κάποιους ενόχους, το κάνουν όσο πιο άμεσα μπορούν (στη βράση κολλάει το σίδερο) και δεν αφήνουν να μεσολαβήσουν δώδεκα χρόνια. Ως προς αυτή την πλευρά του ζητήματος και αν τα πράγματα εξελιχθούν σύμφωνα με τα επιδιωκόμενα, οι στόχοι είναι ακριβώς αντίθετοι.

Η όλη ιστορία έχει χρεώσει συνολικά το σύστημα και στις πιο θεμελιώδεις του εκφράσεις, με ευθύνες και «ενοχές» σε επίπεδα εγκλήματος.

Συνολικά η αστική τάξη (και βασικά η μεγαλοαστική μερίδα της) σαν ηγετική τάξη σήμερα της ελληνικής κοινωνίας, αποδείχθηκε το λιγότερο ανεπαρκής ως προς την αντιμετώπιση κρίσιμων ζητημάτων. Με άλλα λόγια η «ηγετική κοινωνική δύναμη του έθνους» αποδείχθηκε το λιγότερο ανίκανη να υπερασπιστεί τα εθνικά συμφέροντα.

Το σύστημα διεθνών σχέσεων (διάβαζε εξάρτηση) στο οποίο εντάχθηκε, όχι μόνο δεν την κάλυψε και δεν ενίσχυσε τις επιδιώξεις της, αλλά αντίθετα υπήρξε ο βασικός παράγοντας για την αρνητική εξέλιξη των πραγμάτων. Με άλλα λόγια ο ρόλος ιδιαίτερα των Αμερικάνων και γενικότερα των δυτικών στα γεγονότα είναι πια πολύ γνωστός.

Η πολιτική ηγεσία και το ζήτημα δεν αφορά απλά τη χούντα αλλά το σύνολο των αστικών κυβερνήσεων που χειρίστηκαν τα ζητήματα από τον πόλεμο και δώθε (ή και πριν) είναι χρεωμένες με την εξέλιξη και τη σημερινή του κατάληξη.

Ο στρατός, η «ασπίδα του έθνους» και η κάστα των αξιωματικών (το καμάρι «μας») αποδείχτηκε πολύ αποτελεσματικός στο να αντιμετωπίσει και να αλυσοδέσει το λαό (τόσο τον ελληνικό όσο και τον κυπριακό) και συνάμα τραγικά ανίκανος να επιτελέσει αυτό που υποτίθεται ότι είναι ο ρόλος που του έχει «αναθέσει η πατρίς» (1974).

Το ότι έχουν μεσολαβήσει τόσα χρόνια, το ότι τα ζητήματα τρενάρονται, το ότι ο λαός έχει παγιδευτεί και αποπροσανατολιστεί, έχει δημιουργήσει σε πολλούς την εντύπωση ότι τα ζητήματα τουλάχιστον έχουν αμβλυνθεί! Αυτό ισχύει ωστόσο μόνο στην επιφάνεια των πραγμάτων. Γιατί τα προβλήματα παραμένουν ανοιχτά. Και το Κυπριακό, και οι τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο. Και οι εξελίξεις μπορούν να επαναφέρουν στο προσκήνιο τα ζητήματα (τις ευθύνες) που αναφέραμε, με τρόπο όχι απλά οξυμένο, αλλά εκρηκτικό.

Ένας τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος από τη μεριά του συστήματος θα ήταν να συνεχιστεί αυτό το «τρενάρισμα». (Στο βαθμό μάλιστα που μια συνολική ευνοϊκή λύση - «εξιλέωση» δε φαίνεται και πολύ πιθανή).

Φαίνεται ωστόσο ότι στη φάση που έρχεται μπαίνουν μπροστά κάποιες διεργασίες που υπαγορεύουν και ένα είδος «εκκαθάρισης» και στο κεφάλαιο αυτό.

Το ζήτημα δηλαδή της «τιμωρίας των ενόχων». Αλλά πραγματική τιμωρία των ενόχων για μας και με βάση τα όσα είπαμε θα σήμαινε: Ανατροπή της αστικής τάξης και των πολιτικών της εκφραστών, κατάργηση του συστήματος της εξάρτησης, διάλυση του αστικού στρατού.

Όλοι αυτοί αποδείχτηκαν πολύ ικανοί στο να δυναστεύουν το λαό, αλλά ανίκανοι να υπερασπίσουν ή και αντίθετοι στα εθνικά συμφέροντα.

Κάτι τέτοιο βεβαίως, ούτε να το διανοηθεί θα μπορούσε κανείς ότι βρίσκεται μέσα στις προθέσεις του ΠΑΣΟΚ όταν μιλάει για «τιμωρία ενόχων». Ο πραγματικός στόχος είναι η απαλλαγή από τις ευθύνες και ο καθαγιασμός όλων αυτών, με τη μέθοδο πιθανότατα κάποιων αποδιοπομπαίων τράγων.

Φυσικά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε διάφορες πιθανές περιπλοκές. Πέρα απ’ τις κοινές επιδιώξεις, οι παράγοντες του συστήματος, έχουν και αντιτιθέμενες επιδιώξεις, οι οποίες είναι τόσο περισσότερο «δύσχρηστες», όσο πιο .κρίσιμα είναι τα ζητήματα και με μεγαλύτερό κόστος για τον καθένα.

Γιατί είναι βέβαιο, ότι από αυτή την ιστορία η αστική τάξη δεν μπορεί να περάσει «αβρόχοις ποσί». Και αν τα πράγματα δυσκολέψουν -και θα δυσκολέψουν- το πιο εύκολο πράγμα θα ‘ναι να προσπαθεί να ρίξει ο ένας τα βάρη και τις ευθύνες στον άλλον.

Ιδιαίτερα στον τύπο αναφέρονται και ορισμένες ακόμα εκδοχές. Κοινός παρονομαστής σε όλες είναι ότι μπαίνουμε σε μια φάση όπου ανοίγονται μια σειρά σημαντικά ζητήματα.

Στη βάση αυτή, αυτό που επιδιώκεται είναι η διαμόρφωση μιας -όπως λέγεται- «ενιαίας εθνικής γραμμής». Μια άλλη εκδοχή θέλει το άνοιγμα του φακέλου σαν μια διαδικασία που θα παραμείνει ανοιχτή για να χρησιμοποιείται διαπραγματευτικά απέναντι στους Αμερικάνους.

Πρόκειται για εκτιμήσεις που βρίσκονται πιο κοντά στην αλήθεια. Με τη διαφορά ότι αυτό που ονομάζεται «ενιαία εθνική γραμμή» εμείς θα το ονομάζουμε προσπάθεια του Ανδρέα να δημιουργήσει όρους «συνυπευθυνότητας» ως προς τους χειρισμούς του. Ταυτόχρονα θα σημειώναμε ότι τα υπό κρίση και διευθέτηση ζητήματα δεν είναι μόνο το Κυπριακό ή το Αιγαίο, αλλά και το σύνολο των σχέσεών μας με ΝΑΤΟ, Αμερικάνους κ.λπ.

Αυτό, ξανά θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε, είναι ότι το «άνοιγμα του φακέλου» σημαίνει ότι ανοίγει μια περίοδος σημαντικών εξελίξεων. Αυτό σημαίνει ότι ανάλογα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το ζήτημα από τη μεριά μας.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

  

Στο προηγούμενο φύλλο ασχοληθήκαμε κύρια με τις επίσημες εκδοχές -ως προς τη σκοπιμότητα της ανακίνησης του ζητήματος- δίνοντας της δική μας ερμηνεία πάνω στις αντίστοιχες απόψεις. Αναφέραμε μόνο κάποιες εκδοχές που θεωρήσαμε ότι βρίσκονται «πιο κοντά στην αλήθεια». Μ’ αυτές τις εκδοχές θα ασχοληθούμε στο φύλλο αυτό, εκθέτοντας ταυτόχρονα και τη συνολικότερη δική μας άποψη.

Για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε όσο γίνεται καλύτερα τους λόγους που ώθησαν το ΠΑΣΟΚ στο «άνοιγμα του φακέλου της Κύπρου» θα πρέπει να δούμε τις συνθήκες μέσα στις οποίες προωθείται μια τέτοια διαδικασία. Και αναφερόμαστε κύρια στις συνθήκες και τα ζητήματα εκείνα, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συνδέονται με το πρόβλημα.

Τα ζητήματα που είναι «ανοιχτό» -όσο είναι- είναι η τελική διευθέτηση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων (και συνολικά με τη Δύση) ή διευθέτηση των ελληνοτουρκικών διαφορών και βεβαίως, το ζήτημα της Κύπρου. Τα ζητήματα αυτά, πέρα από την ιδιαιτερότητα τους το καθένα, συνδέονται άμεσα και μεταξύ τους. Η τελική «διευθέτηση» των ελληνοαμερικανικών σχέσεων περνάει μέσα από τη διευθέτηση των ελληνοτουρκικών διαφορών, μέσα στις οποίες ξεχωριστή θέση έχει και το Κυπριακό πρόβλημα. Να μην ξεχνάμε ότι η «κρίση» στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις (διάβαζε εξάρτηση) έχει αφετηρία της στην πολιτικοστρατιωτική ήττα της ελληνικής μεγαλοαστικής τάξης το 1974 και τις συνέπειές της. Και ο όποιος -πάλαι ποτέ- «αντιαμερικανισμός» του ΠΑΣΟΚ είχε σαν πραγματική αφετηρία ακριβώς αυτές τις εξελίξεις, ενώ σαν όριό του είχε και έχει την εξάλειψη (με ευνοϊκή παρέμβαση των Αμερικάνων) των επιπτώσεων αυτής της ήττας.

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

Μπαίνουμε σε μια περίοδο όπου οι ανάγκες του συστήματος βάζουν επιτακτικά το πρόβλημα της διευθέτησης, αν όχι συνολικά, τουλάχιστον ορισμένων βασικών (σύμφωνα πάντα με τη λογική τους) ζητημάτων. Και βασικό π.χ. ζήτημα για τους Αμερικάνους είναι η εκκαθάριση του ζητήματος των βάσεων στην Ελλάδα και του καθεστώτος που θα διέπει τις σχέσεις των διαφόρων μερών στη Ν.Α. πτέρυγα του ΝΑΤΟ.

Από τη μεριά τους οι Αμερικάνοι:

Επιδιώκουν μια έγκαιρη -πριν την τυπική «λήξη» της συμφωνίας- εκκαθάριση του ζητήματος των βάσεων και ταυτόχρονα των σχέσεων της Ελλάδας με το ΝΑΤΟ.

Στοχεύουν αυτή τη φορά να μην αφήσουν ούτε τα διαπραγματευτικά περιθώρια που είχαν αφήσει στο ΠΑΣΟΚ την προηγούμενη φορά και έχουν ήδη δημιουργήσει τους όρους για μια ασφυκτική πίεση στην ελληνική κυβέρνηση.

Έχουν επίγνωση ότι τα ζητήματα αυτά συνδέονται εκ των πραγμάτων με τις ελληνοτουρκικές διαφορές. Από την άποψη αυτή το πρόβλημα των βάσεων π.χ. δεν το έχουν μόνο γι’ αυτές που βρίσκονται στην Ελλάδα αλλά και γι’ αυτές που βρίσκονται στην Τουρκία (η οποία επίσης τις χρησιμοποιεί σαν διαπραγματευτικό χαρτί).

Έτσι και αν ακόμη δεν επείγονται καθόλου για «λύσεις» στο κυπριακό ή στις ελληνοτουρκικές διαφορές (όπως είναι γνωστό από άλλες πλευρές τους βολεύει η διαιώνισή τους) ξέρουν πολύ καλά ότι -το λιγότερο- κάποιες φόρμουλες «λύσεις» πρέπει να προβάλλουν, κάποιες διαδικασίες να κινήσουν.

Η παρέμβαση της σοβιετικής υπερδύναμης (με τη γνωστή πρόταση) τους οξύνει στο έπακρο όλα αυτά τα προβλήματα.

Οι εξελίξεις του 1974 πέρα απ’ όλα τ’ άλλα είχαν και σαν αποτέλεσμα να πεταχτεί εντελώς έξω από το «παιχνίδι» η ΣΕ. Στο μεταξύ διάστημα οι Αμερικάνοι είχαν και έχουν την πρωτοβουλία και τον έλεγχο των εξελίξεων (οι Άγγλοι παίζουν δευτερεύοντα ρόλο).

Τα αδιέξοδα ωστόσο που χαρακτηρίζουν τα ζητήματα δημιουργούν ένα έδαφος που η σοβιετική πολιτική κρίνει σαν εκμεταλλεύσιμο. Τα δέκα χρόνια «αναμονής» ή «λήθαργου» κατά μια έκφραση της σοβιετικής πολιτικής στα προβλήματα αυτά μάλλον έχουν τελειώσει. Η «αναζωογόνηση» όπως λέγεται της σοβιετικής πολιτικής με τον Γκορμπατσόφ εκδηλώνεται και σ’ αυτή την περιοχή και η πρόταση είναι μια αφετηρία. Το πιο πιθανό είναι ότι μπαίνουμε σε μια φάση όπου πέρα από όλα τα άλλα θα αναθερμανθεί και ο ανταγωνισμός των δύο υπερδυνάμεων.

Ένας λόγος δηλαδή παραπάνω να επείγονται οι αμερικάνοι στο να δώσουν κάποιες δικές τους «λύσεις».

Τα προβλήματα του ΠΑΣΟΚ

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ από τη μεριά της αντιλαμβάνεται ποια περίοδος ανοίγεται μπροστά της καθώς και τα προβλήματα που της βάζει. Για να το πούμε και κάπως παραστατικά νιώθει να έχει στα χέρια της μια φωτιά. Και αναφερόμαστε βεβαίως στις τουρκικές διεκδικήσεις και στο κυπριακό. Ως προς τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις, αυτές θα ήταν ένα πρόβλημα «απλό» αυτό καθ’ αυτό αν δεν υπήρχαν τα προηγούμενα. Και η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ έχει δείξει σαφώς ότι οι προσανατολισμοί της βρίσκονται μέσα στα αμερικανονατοϊκά πλαίσια. Οι περιπλοκές δημιουργούνται ακριβώς επειδή στα ίδια πλαίσια έχουν δημιουργηθεί καταστάσεις που θέτουν σε κίνδυνο την υπόσταση όχι απλά του ΠΑΣΟΚ, αλλά συνολικά της ελληνικής μεγαλοαστικής τάξης. Και στην περίοδο αυτή τα προβλήματα αυτά, με όλες τις περιπλοκές τους και τις πιθανές επικίνδυνες εξελίξεις τους θα τεθούν. Και είναι το ΠΑΣΟΚ σήμερα, η πολιτική δύναμη που κύρια χειρίζεται τα ζητήματα από τη μεριά της ελληνικής μεγαλοαστικής τάξης.

Ταυτόχρονα αντιμετωπίζει (το ΠΑΣΟΚ) και πρόσθετα προβλήματα ως προς τις βάσεις στήριξής τους. Είναι καθαρό ότι το ΠΑΣΟΚ ούτε θέλει ούτε θα μπορούσε να στηριχτεί στο λαό. Τα στηρίγματά του τα αναζητάει αλλού, μέσα στα πλαίσια του συστήματος. Ακόμη η αντιλαϊκή πολιτική του έχει αποδυναμώσει ακόμη περισσότερο την όποια επιρροή ασκούσε σε πλατύτερες λαϊκές μάζες. Έτσι όχι μόνο δεν μπορεί να στηριχτεί στο λαό αλλά γνωρίζει ότι σε μια δυσμενή εξέλιξη (στα εθνικά) εύκολα θα μπορούσε να γίνει ο στόχος της οργής των μαζών.

Αλλά και εκεί που αναζητάει τα στηρίγματά του τα πράγματα δεν πάνε και τόσο κατά τις επιθυμίες του. Σε διεθνές επίπεδο το ΠΑΣΟΚ όσο και αν δεν θεωρείται πλέον «ύποπτο» για «σοσιαλιστικές» αποκλίσεις δεν έχει ωστόσο ακόμη διαμορφωμένο ένα πλέγμα σχέσεων και διασυνδέσεων τέτοιο που να το βοηθάει αποτελεσματικά στις επιδιώξεις του. Εσωτερικά η αποπομπή του Καραμανλή από τη μια έκανε το ΠΑΟΣΚ το κύριο εσωτερικό πολιτικό κέντρο, ταυτόχρονα ωστόσο αποδυνάμωσε το συνολικό πολιτικό μέτωπο δυνάμεων της ελληνικής μεγαλοαστικής τάξης. Οι προσπάθειες του ΠΑΣΟΚ στη συνέχεια να ενισχύσει τη βάση στήριξής του με την ολόπλευρη μετατόπιση δεξιά και να αποκαταστήσει αυτήν την «στενότητα» μερικά μόνο έχουν αποδώσει.

Ταυτόχρονα αυτή η χωρίς προσχήματα πλέον δεξιά πολιτική εξανάγκασε τα δύο «Κ»Κ να πάρουν κάποιες αποστάσεις για να διαφυλάξουν τη δικιά τους βάση ύπαρξης. Αποτέλεσμα το ΠΑΣΟΚ να βρίσκεται αρκετά απομονωμένο και έχοντας στα χέρια του την «φωτιά» που αναφέραμε. Ενώ καθώς είναι πια γνωστό στο ν καθένα οι δυσμενείς οικονομικές εξελίξεις έχουν αποδυναμώσει την οικονομική βάση της ελληνικής μεγαλοαστικής τάξης, στενεύοντας περισσότερο τα διαπραγματευτικά περιθώρια της κυβέρνησης και κάνοντάς την ακόμη πιο ευάλωτη σε πιέσεις.

Οι επιδιώξεις της κυβέρνησης

Με όλα αυτά το τι επιδιώκει το ΠΑΣΟΚ με το άνοιγμα του φακέλου της Κύπρου μπορεί λίγο πολύ να προσδιοριστεί.

Το πρώτο αφορά τη διαμόρφωση της, όπως λέγεται, «εθνικής γραμμής» για το ζήτημα. Υπάρχουν δύο πλευρές εδώ. Η μία αφορά το ίδιο το περιεχόμενο αυτής της γραμμής και ορισμένα πράγματα κιόλας ακούστηκαν στη συζήτηση στη Βουλή (Αυτοδιάθεση - Ένωση, οι τακτικές που ακολουθήθηκαν κ.λπ.). Πρόκειται σίγουρα για ένα καίριο ζήτημα. Οι άμεσες ωστόσο επιδιώξεις του ΠΑΣΟΚ αφορούν κύρια την άλλη πλευρά του ζητήματος.

Αφορούν τη διαμόρφωση όρων συνυπευθυνότητας των βασικών πολιτικών δυνάμεων, πάνω στην όποια γραμμή και τακτική τελικά προωθηθεί. Το ΠΑΣΟΚ εμφανίστηκε (εν χορδαίς και οργάνοις) σαν φορέας μιας γραμμής και μιας τακτικής η οποία υποτίθεται ότι θα πετύχαινε εκεί που απέτυχε η Νέα Δημοκρατία. Σήμερα αντιλαμβάνεται ότι τα πράγματα είναι όχι μόνο δύσκολα αλλά μπορεί να γίνουν και χειρότερα. Επιδιώκει συνεπώς να δημιουργήσει όρους που να του επιτρέπουν να «μοιραστεί» τις ευθύνες σε περίπτωση που τα πράγματα εξελιχτούν άσχημα κρατώντας πάντα φυσικά τον πρώτο ρόλο στα ενδοαστικά πλαίσια.

Ένας στόχος που επίσης περιλαμβάνεται στις επιδιώξεις τους ΠΑΣΟΚ είναι η διαμόρφωση στις λαϊκές μάζες ενός κλίματος εξοικείωσης και αποδοχής των όποιων «λύσεων» δοθούν τελικά στα ζητήματα.

Το ΠΑΣΟΚ γνωρίζει πολύ καλά ότι οι «λύσεις» που μπορεί να δώσει δεν εναρμονίζονται με τα λαϊκά αισθήματα. Ξεκινώντας από το πιο σίγουρο, δηλαδή το βάθεμα της εξάρτησης και περνώντας στις όποιες «διευθετήσεις» γίνουν στα άλλα, ξέρει ότι αυτά δεν θα ανταποκρίνονται στα αισθήματα και τις απαιτήσεις του λαού μας. Η διαδικασία λοιπόν αυτή (του «ανοίγματος του φακέλου») μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί ώστε να τα εμφανίσει όλα αυτά σαν «αναπόφευκτα», σαν «αναγκαία», στην την «καλύτερη λύση» «εκεί που έφτασαν τα πράγματα».

Αρκετή έκταση έχει δοθεί στον τύπο στην εκδοχή ότι αυτή η διαδικασία θα χρησιμοποιηθεί σαν πίεση στις διαπραγματεύσεις με τους αμερικάνους. Πρόκειται για υπαρκτή εκδοχή, και βεβαίως περιλαμβάνεται στις επιδιώξεις του ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο τα περιθώρια για κάτι τέτοιο είναι πια αρκετά περιορισμένα. Δεν βρισκόμαστε πια στο 75 ή το 76 αλλά στο 86. Και αυτοί που μπορούν να ασκού -ασφυκτική πλέον- πίεση δεν είναι το ΠΑΣΟΚ αλλά οι αμερικάνοι. Και σ’ ένα μεγάλο βαθμό τις προϋποθέσεις για ια τέτοια εξέλιξη τις δημιούργησε το ίδιο το ΠΑΣΟΚ αλλά και συνολικά οι αστικές δυνάμεις (ενώ βάλανε το χεράκι τους και οι ρεβιζιονιστές).

Ταυτόχρονα αυτή η διαδικασία μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί από το ΠΑΣΟΚ στα πλαίσια των ενδοαστικών διαμορφώσεων, τόσο σε σχέση με τα ζητήματα τα οποία συνδέεται άμεσα όσο και γενικότερα. Ιδιαίτερα αν η εξέλιξη των ζητημάτων πάρει πού άσχημο δρόμο (και είναι από τις πιθανές εκδοχές) τότε κάλλιστα μπορούν να αναποδογυριστούν οι επιδιώξεις.

Σίγουρα η κύρια προσπάθεια του ΠΑΣΟΚ είναι η διαμόρφωση όρων συνυπευθυνότητας όπως αναφέραμε. Στα πλαίσια αυτά η «αποκάλυψη της αλήθειας» θα είναι τόση και τέτοια όσο ακριβώς χρειάζεται για να συγκαλυφθεί η αλήθεια και να απαλλαγεί η αστική τάξη από τις ευθύνες της.

Η «τιμωρία των ενόχων» θα είναι τόση και τέτοια ώστε να βγουν περιστέρες οι πραγματικοί ένοχοι.

Η ίδια όμως διαδικασία, αν θελήσουν κάποιοι να χτυπήσουν κάποιους μπορεί να «τραβηχτεί» έτσι ώστε να βγουν και κάποιες αλήθειες και κάποιοι ένοχοι να αρχίσουν να αλληλοκατηγορούνται. Η τελευταία «πρόταση» του Ανδρέα στη συνεδρίαση της «ΚΕ» στη Χαλκίδα συνδέεται τόσο με τις γενικότερες επιδιώξεις (και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει) του ΠΑΣΟΚ και είναι ανάλογη της λογικής με την οποία προωθείται το «άνοιγμα του φακέλου της Κύπρου».

Η όλη διαδικασία μπορεί να αποδώσει και να φέρει τη λεγόμενη «εθνική γραμμή», μπορεί όμως επίσης να χρησιμοποιηθεί π.χ. για να «προβοκαριστεί» ο Μητσοτάκης και να βρεθεί εκτός «εθνικής γραμμής», δηλαδή εκτός πολιτικού παιχνιδιού.

Το βέβαιο είναι ότι μπαίνουμε σε μια περίοδο σοβαρών διεργασιών και εξελίξεων πάνω σε βασικά προβλήματα. Και αυτό που έχει εμφανιστεί για την ώρα είναι η άκρη του παγόβουνου.

Ένα πρώτο ζήτημα είναι όσο μας αφορά η παρακολούθηση αυτών των εξελίξεων σε βαθμό ανάλογο με τη σοβαρότητά τους. Ταυτόχρονα και στο μέτρο πάντα των δυνατοτήτων μας, θα πρέπει να κάνουμε ξεκάθαρο στον καθένα ότι ούτε ο κυπριακός ούτε ο ελληνικός λαός θα πρέπει να περιμένει κάτι καλό από τις μανούβρες του ΠΑΣΟΚ και των άλλων αστικορεφορμιστικών δυνάμεων. Πάνω απ’ όλα δεν έχει να περιμένει τίποτα καλό από τν ανάμιξη των αμερικάνων (τις «καλές υπηρεσίες» των οποίων όλοι σήμερα επικαλούνται) αλλά και οποιουδήποτε άλλου ιμπεριαλιστή με όποιο προσωπείο κι αν εμφανίζεται.

Αντίθετα μόνο νέες συμφορές μπορούν να μας έρθουν και αυτό καθορίζει σαν πρώτη αναγκαιότητα την πάλη ενάντια στην ιμπεριαλιστική εξάρτηση σε όλες τις εκφράσεις της.